Больш за ўсіх з Красьніча зьдзекваўся Гусак, але хапала і іншых ахвочых. Падобнае калектыўнае зьдзекваньне ператварала чалавека ў зацкаванага зьвярка, які кіруецца толькі інстынктамі і страхам. Проста жахліва было глядзець, як Красьніч есьць у сталоўцы — пасьпешна, похапкам, зь нейкімі шалёнымі вачыма, нібыта вось-вось нехта, дзеля зьдзеку, адбярэ місу з недаедзенай кашай.

Часам я і сам быў гатовы паставіць Красьніча да сьцяны, кляцнуць затворам і... Гэта была ўжо гу-манитарная катастрофа — трэба было яе разьвязваць.

Пра тое, што яны нас заатакуюць сёньня ўвечары, ведалі ўсе. З нашага боку поўным ходам ішла падрыхтоўка. Старшына на БТРы прывёз штабэль цынкаў з набоямі. Тое, на што не хапіла месца ў ражках, я пазапіхваў у кішэні. Кожным пятым набоем у мае магазіны лёг трасэр, ён дазваляў ня проста паліць у пэўны бок, а прыстрэльвацца, бачыць, куды ляцяць твае кулі. Я б узяў які дзягцяр, але цягаць такую жалязяку было не ў маёй камплекцыі. Аднак усё адно: кулямёты — мая слабасьць.

Раптам з нашых акопаў выскачыў Красьніч і, узьняўшы над галавой нейкую белую анучу, няўпэўненым крокам пашыбаваў у бок непрыяцеля.

— Стой, гандон, ты куды! Застрэлю, суку! — зароў Гусак, ускінуўшы свой "калаш".

Я ўдарыў рукой па рулі зьнізу і аўтаматная чарга прашыла воблака, якое вісела над нашымі пазыцыямі.

— А табе была каманда страляць?! — гэтак жа дзіка зароў я на Гусака. — Можа, так заплянавала камандваньне, каб падмануць ворага!

Гусак сумеўся. Ён апусьціў аўтамат руляю долу і нечакана даў яшчэ адну чаргу, сабе пад ногі. Пасьля чаго ён па-вар'яцку заскакаў нейкі рытуальны індзейскі танец, кінуўшы свой аўтамат на бруствэр акопа.

Пакуль усе ўтаймоўвалі Гусака, Красьніч зьнік з далягляду. Колькі я не ўзіраўся ў варожы бок, там не было відаць ніводнай чалавечай постаці.

— Ну што за дзень сёньня! — з горыччу сказаў Паддубскі, які трымаў Гусака за галаву.

Нэандэрталец ляжаў на траве за акопам, яго трымалі ў незварушным стане чалавек пяць.

— Трымайце, хлопцы, мацней, а то ён нас перастраляе ўсіх, — сказаў я байцам. І зноў пачаў узірацца ў варожы бок. Пачынала зьмяркацца. Задушлівы дзень канаў на вачах і нараджаў расплывістыя відзежы. Было ўсё больш складана што-кольвечы разгледзець.

— Ты глядзі, каб ён язык не прыкусіў, — сказаў я Паддубскаму і кляцнуў затворам.

— Ты што?! — варачыў вочы Паддубскі. — Ён не такі ўжо кепскі чувак! З кім не бывае!

— Пайду пагляджу, што там з Красьнічам. Толькі па мне не пальніце.

Я лёгкім скачком узьняўся на бруствэр і выпрастаўся. І тут я заўважыў Красьніча. Ён, трымаючы аўтамат на плячы, вяртаўся назад.

Стоячы на бруствэры, дачакаўся "парлямэнтэра".

Падышоўшы мэтраў на дзесяць, Красьніч паказаў рукой назад і сказаў:

— Там нікога няма!

— А якога хрэна туды цягаўся? — раззлавана спытаў я.

— Праверыць.

4.

Дарагая Алёнка!

Дзякуй, што ты не забываеш салдата і пішаш яму рэгулярна і шчыра. Увогуле не чакаў ад цябе такога эпісталярнага спрыту. Прабач, калі я не пасьпяваю за табой. Усё ж я моцна заняты — на баявым пасту ахоўваю твае мірныя, дзявочы сны.

Зацягнулі мяне ў гэтую сяржанцкую вучэбку падманам. Спыталі, ці хачу я быць камандзірам. Ну а хто ня хоча быць камандзірам? Як Чапаеў. На баявым кані. Але ніхто не патлумачыў, што гэта будзе надта вясёлая вучоба. Карацей, цяжка ў вучобе — лёгка ў баі. А баі ў нас кожны дзень. Праўда, вучэбныя. Добра, што яшчэ прызвалі ўвесну. Ня ведаю, як тут пакутвае асабовы склад восеньскага прызыву. Цяжка поўзаць па сьнезе.

Мяне насьцярожваюць навіны пра тваю вучобу. Падобна, ты зусім адбілася ад маміных рук. Але адукацыю ўсё адно трэба мець, бо ў нашым ваўчыным сьвеце не пражывеш без дыплёмнай кніжачкі. Так што, ты пераглядзі сваё стаўленьне да вучобы. Мусіш, празь не хачу, грызьці нікому непатрэбную навуку. Бо тая навука, папраўдзе, патрэбная толькі навукоўцам. Нешта не заўважаў, каб мой бацька, просты інжынэр, скарыстоўваў у сваёй працы тэарэтычную мэханіку, гідраўліку ці які супрамат. Але не нам усталёўваць жыцьцёвыя правілы. Трымайся. Я ў цябе веру.

У мяне ніякіх асаблівых навінаў. Як аматара-палеантоляга мяне тут зацікавіў адзін аб'ект. Буду вывучаць. Пра вынікі досьледаў па магчымасьці паведамлю.

Часта сьніцца цывільнае жыцьцё. Бывае прачынаесься і ня можаш зразумець, дзе ты.

Гэты ліст дашлю табе празь цётку. Павінна ў нядзелю да мяне прыехаць. Я адмыслова купіў пачак канвэртаў з маркамі. Не люблю, калі мае лісты чытае нехта чужы.

Пакуль.

P.S. Ледзь не трапіў на гаўптвахту. Але пра гэта дакладна пісаць нельга. Калі-небудзь распавяду пры сустрэчы.

Руды цішком узяў бацькоўскі "жыгулёнак". Вырашыў пакатаць сябрукоў, зьезьдзіць да дзяўчат. Асабіста я не пад'юджваў яго на такі подзьвіг. І сам ніколі не паддаваўся на падобныя прапановы. Ня столькі баяўся рэакцыі бацькоў, колькі магчымых трагічных здарэньняў. Бо, ясная справа, у такіх прыгодах абавязкова прысутнічае алкаголь і юначая бравада. Маўляў, паглядзіце, які я круты, — пакрасавацца перад дзяўчатамі. Руды любіў пускаць пыл у вочы.

Была позьняя восень, зьмяркалася рана. Таму ўся апэрацыя па ўгону аўто прайшла ціха і непрыкметна. Было нас трое — яшчэ Толік Субач.

Ганяць па цэнтральных вуліцах нашага горада мы ўсё ж не насьмеліліся. Толік прапанаваў паехаць на танцы ў суседні гарадзкі пасёлак Пліса. Я ведаў, што самая вялікая рызыка ў гэтым жыцьці — гэта трапіць не на свае танцы. Але Толік сказаў, што мае там процьму сяброў і таму бясьпеку нам гарантуе. Толік быў пацаном адказным.

Люблю ўвечары ехаць на машыне. Калі на вуліцы ўжо золка, калі сьвятло імкліва зьнікае і цемра сьціскае сьвет у сваім кулаку. А ты ў салёне аўто зусім недаступны гэтай бязьмежнай, касьмічнай цемры. Тут утульна і цёпла. А сьвятло фараў надае твайму шляху акрэсьленую ўпэўненасьць.

Як файна ехаць уначы! І яшчэ ўключыць якуюнебудзь прыемную музыку — Fleetwood Mac ці Electric Light Orchestra. Ды яшчэ ў кампаніі найлепшых сяброў.

За рулём сядзеў Руды, праваруч, за штурмана і правадніка да Плісы, — Толік. Ён нешта ўвесь час балаболіў — нешта апавядаў, жартаваў, так бы мовіць, быў на разагрэве. Я яго абсалютна ня слухаў; усе ягоныя гісторыі добра ведаў на памяць. Палове зь іх не даваў веры. Але тое, што Толік быў самым дасьведчаным з нас, — гэта была праўда.

У мяне нарадзілася ідэя пісаць вершы за рулём уначы. А чаму і не? У гэты час абстрагуесься ад усяго дзённага, мітусьлівага. Твае пачуцьцёвыя рэфлексіі, слых, зрок разьнявольваюцца, а думкі губляюць прыземленасьць. Да таго ж хуткасьць надае вершаваным радкам адмысловую рытміку.

Цісьнеш на аксэлератар і ловіш творчыя імгненьні.

Я заплюшчыў вочы і ўявіў сябе за рулём шыкоўнай машыны з прымацаваным ля вуснаў мікрафонам, як у якога-небудзь касманаўта, які махае рукой у аб'ектыў камэры і перадае вітаньне ўсяму сьвету. Бо паэтычныя знаходкі за рулём лепш запісваць на дыктафон.

— На, глыні, — гэта Толік павярнуўся да мяне і працягнуў адкаркаваную пляшку партвэйна. — Ве-даеш, някепскі партвэйн.

— А ты добра пакаштаваў? — спытаў я сябрука.

— Ну ты зноў пачынаеш перабіраць. Я ж не гарэлку табе прапаноўваю. Ведаю тваю пераборлівасьць.

Я ўзяў ёмістую пляшку 0,7 і глынуў зьмесьціва. Віно было цёплае, таму пілося кепска.

— Толькі Рудому не давай. Нам яшчэ вяртацца назад. Ці вы думаеце, заначуем у Плісе?

— Усякае можа быць, — таемна прамовіў Толік. — Усё будзе залежаць ад мэтэаралягічнай абстаноўкі.

— Мы ж не самалёт, каб нам не далі дазвол на ўзьлёт з-за навальніцы, — пажартаваў я.

— Ага, самалёт угнаць складаней, — пагадзіўся са мной Руды.

І мы разам бесклапотна, задаволеныя сабой, зарагаталі.

— Тут павярні з шашы і неўзабаве будзем на месцы, — Толік згадаў пра свае штурманскія абавязкі.

Руды, амаль ня скідваючы хуткасьці, зьмяніў курс так, што нас усіх моцна хітнула ў левы бок.

— Гэй, Руды, мы ж не на трасе Дакар-Парыж! Культурней! — зрабіў я заўвагу кіроўцу. — Няма куды сьпяшацца. Ня думаю, што нам ня хопіць квіткоў на танцы.

Мы незаўважна заехалі ў гарадзкі пасёлак, абапал дарогі пайшлі прыватныя дамкі з прысядзібнымі дзялянкамі.

— Вунь там, за гэтымі дрэвамі яшчэ раз павярні, і будзем на месцы, — Толіку не цярпелася кагосьці пабачыць.

— Слухайце, давайце наш "жыгуль" паставім на больш надзейным аэрадроме, а не перад самім Домам культуры. Так бы мовіць, з тактычных меркаваньняў.

Гэтая мая прапанова нарадзілася неяк спантанна, я нават ня мог патлумачыць дакладна, чаму ня трэба было сьвяціць наш "жыгуль" на публіцы.

— А Джагер па справе гаворыць, усялякай п'яні там назьбіраецца, а пасьля як я буду бацьку тлумачыць, адкуль у "жыгулёнка" прабоіны на борце.

Руды падтрымаў маю прапанову. Толіку нічога не заставалася, як з намі пагадзіцца.

Машыну мы пакінулі мэтраў за трыста ад тутэйшага Дома культуры. Дапіўшы пляшку партвэйна,

— дасталося крыху і Рудому, — мы пашыбавалі на сьвятло ДК.

Як звычайна для такіх устаноў такой пары, ля ўваходу боўталася некалькі асобаў у нетанцавальнай форме. Двое зь іх палілі, а трэці ім нешта няўцямна даводзіў. Ці пра тое, што ведае, дзе можна дабавіць, ці штосьці апавядаў са свайго цяжкага жыцьця.

Мы ўзьняліся на ганак ДК. Толік павітаўся з тройкай абарыгенаў як са старымі знаёмымі. Тыя яму нешта вяла адказалі.

У фае было накурана і шумна. Гамана людзей як бы ўзмацняла дымавую шчыльнасьць. Ня верылася, што ў гэтым г.п. магло жыць столькі моладзі. "А што там робіцца тады ў сярэдзіне?" — падумаў я.

Толік пашыбаваў адразу да касы і вельмі хутка вярнуўся з трыма квіткамі.

— У гэты вечар танцуем за мой кошт, — шчодра прамовіў ён. — І яшчэ адна прыемная навіна: сёньня грае Золатаў са сваёй бандай.