— Культурней, чувак, Максімыч тры фугасы заглыне і нічога, стаіць на нагах, моцны мужык.

Рота даўно ўжо мусіла сьніць эратычныя сны, а гэты анучнік усё дамагаўся свайго майна. Твар старшыны быў зморшчаны і высушаны бязьлітасным беларускім сонцам. Да таго ж ён крыху накульгваў на левую нагу. Усё гэта ўдавала ў ім такога галівудзкага капітана-пірата, які рабіў разнос камандзе за зьніклую бочку рому.

— Я табе колькі даваў анучаў перад тым, як рота накіравалася ў лазьню... а, радавы Ахунен?

— Нікак не, не Ахунен, а Аханэн.

Бледна-празрысты, як крыветка, эстонец быў

упэўнены, што калі прапар нявечыў яго прозвішча, то гэтым самым зьдзекваўся з усіх эстонцаў.

— Якая хер розьніца! Ахунен, Аханэн. Ты рускі язык разумееш: колькі я даваў табе новых анучаў?

— Дваццаць восем, таварыш старшына!

— І дзе яны?

— У піз... — ледзь чутна прашаптаў мой сусед, які толькі што тлумачыў мне моц Максімыча. Ён прыхінуўся да мяне бліжэй і праясьніў сытуацыю:

— Зуб іх сёньня загнаў... вунь сядзіць, каву п'е.

У сваім зацішным кутку стараслужачы Зуб наліваў з тэрмасіка ў шклянку каву. Побач на тумбачцы ляжаў успораты пачак печыва "Шахматнае".

— Правільна, правільна, Максімыч, зусім разбэсьціўся асабісты састаў!

Зуб паднёс да вуснаў шклянку з брунатнай вадкасьцю, сербануў кавы. Ягонае прысёрбваньне даляцела нават да супрацьлеглага запаснага выхаду.

Максімыч дастаў рукі з-за сьпіны і выструніўся. Затым неяк дзіўна таргануў плечуком, як быццам бы на дзьве прапарскія зорачкі ўсеўся пірацкі папугай і парушыў балянс, і раптам захістаўся і грымнуў сярод казармы, як падбіты зь нямецкага шмайсэра.

— О, блін, перабраў сёньня Максімыч. Чатыры фугасы, яўна чатыры, — пракамэнтаваў падзею мой сусед.

Рота з палёгкай уздыхнула і пачала рыхтавацца да адбою.

Скрозь сон я чуў, як хроп на падлозе п'яны старшына. У сьне нават падумалася: варта было б яго ўсё ж усьцягнуць на ложак.

Ложак быў бацькоўскі.

Да сёньня я не магу патлумачыць, як гэта здарылася. Маю дзьве вэрсіі.

Па адной, Туміла з Арлом пайшлі па шляху найменшага супраціву. Гэтыя дзьве расфарбаваныя матрошкі былі максымальна даступныя, весялушкі без прэтэнзіяў, што абяцала задавальненьне без дадатковых энергетычных затратаў. Яна ж сваёй сур'ёзнасьцю як бы патрабавала асаблівага далікатнага абыходжаньня. Гэта і паўплывала на выбар маіх кампаньёнаў.

Па другой вэрсіі, Туміла мог выявіць вялікадушнасьць і, заўважыўшы мае пажадныя позіркі ў Яе бок, падараваў мне дзяўчыну. Што малаверагодна. Але і гэтую вэрсію няварта скідваць з шаляў.

Гарэлка хутка скончылася. Fleetwood Mac адспяваў свой найлепшы альбом Rumours. На прайгравальнік лягла кружэлка Kiss. Наколькі памятаю, гэта быў альбом Dressed to Kill.

Знаходзіцца ўсім у адным пакоі стала нязручна, балазе кватэра была трохпакаёвая.

Пабачыўшы нецнатлівыя заляцаньні Тумілы да адной з сваіх сябровак, Наташа ўстала і падалася ў спальню.

Так, Яе звалі Наташа.

Мне нічога не заставалася, як пайсьці сьледам за ёю.

Дзякуй Богу, Яна мяне не пазнала. З таго часу, калі я школьнікам хадзіў да яе ў гандлёвы аддзел грамзапісу, прайшло некалькі гадоў, сярод іх і армейскіх. Я з падлетка ператварыўся ў дзецюка. Істотна зьмяніўся. Ды і наўрад ці Яна памятала ўсіх кліентаў, што куплялі ў Яе кружэлкі. Якраз у тыя гады быў філяфанічны бум. Чэргі, тавар з-пад крыса. рыкі і поверы і ўсякія там чылентаны.

Яна ж не зьмянілася. Была такая ж чароўная і таямнічая! Колькі разоў Яна мне сьнілася ў эратычных снах! Колькі разоў у думках я бараніў Яе ад мясцовых хуліганаў! Колькі разоў абдымаў, катаў на лодцы, цалаваў пад дажджом...

Гэта ўсё яшчэ не загаілася і так лёгка ўзгарэлася з новай сілай!

Такое клясычнае каханьне маленькага, сьціплага хлопчыка да першай прыгажуні горада.

Божухна, успомні, колькі разоў я ўмольваў цябе, каб выпаў для мяне хаця б адзін шанец! Толькі адзін!

ТЫ ПАЧУЎ МЯНЕ!

Усё гэта пралятала ў маёй галаве ў шалёным тэмпе. Як у сьне, калі маеш вялікую тэмпературу.

Можа і гэта чарговы сон. Толькі сон. Бо такога ў рэальнасьці не бывае. Так ня можа быць.

Наташа падышла да ложка і асьцярожна села на самы край. І так дзіўна склала рукі. Мне адразу падумалася, так робяць гейшы. У кіно.

Я сеў побач.

Дзяўчына хвалявалася. Я гэта адчуваў. Адчуваў парывістае дыханьне, бег крыві па яе капілярах, бег нейтронаў, нейронаў, пратонаў і ўсяго, што можа бегчы.

Яна была цалкам у маёй уладзе. Яна ведала, дзеля чаго прыйшла. Значыць, ёй гэта трэба.

Я пасунуўся бліжэй і абняў яе. Яна сустрэла маю руку як нешта чакаемае.

Скрозь музыку з суседняга пакоя ўжо даносіліся першыя ўсхліпы.

Яна мягка, асьцярожна лягла на ложак. Некалькі сэкундаў, працягваючы сядзець, я глядзеў на яе. Зіпер яе джынсаў быў ля самай маёй рукі.

Туміла выходзіў з кватэры апошні.

— Ну як была?

— Клясна!

— Ну вось бачыш, я абяцаў і слова стрымаў! Кожнай жанчыне хочацца каханьня і пяшчоты. Хаця б на некалькі хвілін. І мы гэта шчодра раздаём жадаючым.

Ён аксамітна засьмяяўся. Няўрымсьлівая грыўка валос упарта лезла яму ў вочы. Аднакашнік пляснуў рукой па майму плечуку і разьвітаўся:

— Ну, бывай... Дабранач!

— Дабранач!

Я прычыніў дзьверы і бразнуў дзьвюма замкамі.

Старонкі дзёньніка

* * *

Мушу зьехаць з роднага горада.

Калі хачу чагосьці істотнага дасягнуць, мушу зьехаць.

Няма шанцаў! НЯМА!

* * *

Павольна сунецца цягнік, —

аднастайна бразгае адчыненымі дзьвярыма.

Пасажыры час ад часу

саскокваюць на зямлю

і йдуць побач са сваімі вагонамі —

разьмінаюць ногі.

Павольна сунецца цягнік — і нікога гэта не зьдзіўляе, не абурае, не бянтэжыць — бо цягнік сунецца па коле.

* * *

Слухаў паўдня Led Zeppelin. Спрабаваў уцяміць, з чаго нараджаецца іх музыка. Не магу ўявіць штосьці падобнае на беларускай глебе. Спачатку падумалася пра другаснасьць нашай музычнай традыцыі. Але якой шкалой можна вызначаць перавагі традыцыяў? Калі пачынаеш сумнявацца ў сваёй — гэта небясьпечны сымптом.

* * *

Ніводзін з маіх сяброў ня ведае, што я пішу вершы. Пішу таемна, нібыта займаюся нечым ня вартым мужчыны. Упэўнены, ніхто з сяброў мяне не зразумее. Хіба Дзімыч. Але і яго разумную галавешку не хачу напружваць нечаканай навіною.

* * *

Ня ведаю нікога, хто б застаўся ў нашым горадзе і неяк сур'ёзна рэалізаваўся. Чаму так адбываецца? Усё проста. Каб Шагал стаў Шагалам, ён мусіў зьехаць у Парыж. Інакш застаўся б нікім, у найлепшым выпадку якімсьці другасным багамазам з глыбінкі. Каб рэалізавацца, трэба адпаведныя ўмовы. Каб стаць касманаўтам, трэба быць там, дзе ёсьць касмадром і запускаюць чалавека ў космас.

Каб стаць опэрным сьпеваком, мала мець голас, трэба яшчэ, каб у тваім горадзе быў опэрны тэатар. У маім горадзе ёсць завод, электрастанцыя і чыгунка. Ды яшчэ гарадзкая газэтка і народны тэатар. У космас не паляціш, гэта дакладна.

* * *

Аднагрупнікі з-за майго захаплення рок-музыкай, пачалі называць мяне Джагерам. Я не пярэчу. Мне нават падабаецца. Хаця сярод маіх бліжэйшых сяброў гэтая мянушка ня вельмі прыжылася. Праўда, апошнім часам і яны пачалі ўсё часьцей ёй карыстацца.

* * *

Усё больш пераконваюся, што навакольны сьвет дзеліцца не на чорны і белы, а на той, які мне цікавы і які не цікавы. У першым выпадку я чытаю, гляджу, слухаю, успрымаю. І гэта існуе для мяне. Калі нецікава, я адкладаю ўбок. І гэтага для мяне не існуе.

* * *

Набраўся сьмеласьці і зьезьдзіў у Менск у рэдакцыю часопіса "Ветразь". Завёз свае вершы.

І адкуль гэтае жаданьне адшукаць адзінадумнікаў?

Урэшце ня ведаю, лічыць візыт пасьпяховым ці правальным. Жанчына, літаратурны сакратар часопіса, тэатральна палячы цыгарэту, уважліва прачытала мае вершы. Дакладней, паліла тэатральнымі

рухамі. Хаця, па-мойму, усе жанчыны паляць тэатральна. Зусім інакш, чымсьці мужчыны.

Дык вось, гэтая кабета з цыгарэтай пахваліла некалькі асобных маіх радкоў і... не адабрала да друку ніводнага вершыка. Ні-вод-на-га! Сказала, што здольнасьці відавочныя, але мушу працаваць. Напісаць новыя вершы і зноў зьявіцца на яе пранікнёныя вочы.

Нават ня ведаю, ці паеду да яе яшчэ раз.

* * *

Нашыя мары дарэшты міталягічныя. Тое, што мы ўяўляем у мройных трызьненьнях, у сапраўднасьці абсалютна не адпавядае рэальнаму ўвасабленьню мары.

* * *

Цэлы дзень адчуваў нейкую шалёную нэрвознасьць. Нават валяр'яны выпіў. Не дапамагло. Паспрабаваў заснуць. Якое там! Прыняў душ. Марна! Сеў на ровар. Кілямэтраў дваццаць накруціў пэдалямі. Прыехаў змучаны, але нэрвознасьці паменела. Сьнілася чорт ведама што. Але ж спаў і прачнуўся жывы.

склаў рэчы ў пляцак самае неабходнае

толькі матчына блаславеньне і бацькоўскі поціск рукі

калі дарога паклікала...

* * *

Думаў над адной філязофскай праблемай: ці людзі ствараюць культурны клімат горада, у сілу свайго ўзроўня і патэнцыялу, ці гэта горад стварае людзей, адпаведна свайму культурнаму полю. Ні да якой высновы не прыйшоў. Калі ў горадзе нікому не патрэбны опэрны тэатар, дык ён ніколі і ня зьявіцца. А калі горад мае опэрны тэатар, які быў закладзены стагодзьдзе таму, дык яго неабходнасьці ніхто ня возьмецца аспрэчваць. Відавочна, калі спазьніўся, дык не нагоніш. На ўсё сур'ёзнае і вартае трэба стагодзьдзі. Трэба не наганяць страчанае, а запачаткоўваць тое, што рэальна запачаткаваць тут і сёньня. Каб праз стагодзьдзе гэтае — дасягнутае, існуючае — ніхто б ня ўзяўся аспрэчваць. Каб не наракаць на страчаныя магчымасьці мінулага стагодзьдзя.