* * *

І што ты можаш пакінуць свайму гораду? Толькі верш. Толькі міт. Але і гэта ўжо нямала.

* * *

Цэлы вечар чытаў слоўнікі.

можна пісаць вершы — як зьбіраць хлуд для вогнішча можна пісаць вершы — як садзіць дрэвы ★ ★★

Цэлы дзень быў сам-насам. Мяне задавальняе такая "кампанія". Слухаў музыку, чытаў Германа Гесэ. Гледзячы на партрэт пісьменьніка, на якім ён у паважным узросьце, падумалася: гэта мой сёньняшні партрэт. Мумія плоці і блізарукія вочы, скіраваныя ўнутр сябе. І я не хачу памяншаць свой узрост.

* * *

Зьезьдзіў у Менск і купіў друкарку. Самую простую — "Масква". Цэлы вечар пляскаў па клявішах і соўгаў карэтку. Сапсаваў вялікую колькасьць паперы. Адчуваю сябе як Францішак Скарына.

* * *

Хадзілі з Рудым на танцы. Вова Гарніцкі пазнаёміў зь дзяўчынай. Выклікала ў мяне цікавасьць. Нават цяжка патлумачыць, чаму. Яна неяк надзвычай важна трымаецца, нібыта баіцца зрабіць нейкі непрыстойны ўчынак ці рух і ўвесь час сябе кантралюе. Такое ўражаньне, што мае вялікае жаданьне да чагосьці забароненага і баіцца выдаць сябе. Пры гэтым не дурніца, складна фармулюе свае думкі, мае ўласныя перакананьні і ўпэўнена іх даводзіць. Пасьля танцаў я правёў яе дадому. Крыху пагутарылі. Пра што? Пра наш горад, пра пэрспэктывы, пра мары. Яна зьбіраецца паступаць на журфак БДУ.

* * *

Слухаў Queen i Nazareth.

* * *

Часам людзі зьдзіўляюць сваёй эрудыцыяй. Сыпляць фактамі, падрабязнасьцямі, лічбамі і высновамі. Але як толькі пачынаеш у іх пытацца пра нейкія іншыя акалічнасьці, іншыя факты і лічбы, дык высьвятляецца, што эрудыт ведае ня так багата, як удае. Ясна, усё ведаць немагчыма. Але калі нехта шмат выдае інфармацыі, можа так здарыцца, што гэта ўсё, што ён ведае.

* * *

Мару напісаць раман, у якім будуць галоўнымі героямі думкі. Толькі думкамі спрачацца, пераконваць, змагацца за месца пад сонцам. Любіць, захапляцца, сягаць у глыбіні таямніцаў і бавіцца плыткасьцю глупотаў.

* * *

З Рудым сядзелі на беразе Брызгалаўкі і назіралі за мясцовай публікай, якая бавілася на пляжы.

Выпілі па пляшцы піва. Скупнуліся. Руды паабяцаў на наступным тыдні прывезьці новых кружэлак: мае нейкага знаёмага, што езьдзіць у Рыгу. Руды мой тэхнікумаўскі прыяцель. Нас няшмат лучыць, акрамя таго, што бавім разам час. Але ён мне ўжо як родны чалавек. Колькі разам мелі прыгодаў! Руды марыць пра шыкоўнае, заможнае жыцьцё! Шампан, мэрсэдэс, катэдж, адпачынак у Ялце. Я не сумняюся, што ў яго ўсё атрымаецца. Ён дысцыплінаваны, упарты і разумны. Ён ужо ўмее зарабляць. Але пры гэтым ня скнара. І за гэта я яго люблю, што ня скнара, і ня ўсё пераводзіць на грошы.

Адчайна спрабую ўцяміць


сэнс слова "назаўжды".


З поўначы сунецца хмара, —


нябесны кравец абмервае


яе палатняным мэтрам.


Дрэвы прыціскаюцца


адно да другога —


загадана вызваліць


месца пад новы цаглянік.


У парку заасфальтавалі сьцяжынкі —


ня трэба хвалявацца за жаночыя абцасікі.


У паляўнічай краме разабралі


качыныя вабікі — сэзон.


Двое мужчын абмяркоўваюць, як


сьпілаваць стогадовую ліпу, каб


наўкола нічога не пашкодзіць.


Увосень зацьвіла яблыня, —


і скончыўся мой адпачынак.

Казаў сабе, што больш не паеду ў "Ветразь", але слова не стрымаў. Літкансультантка зноў, як вялікі знаўца паэзіі, тэатральна чытала мае крывёю напісаныя радочкі. Зноў хваліла нешта, нешта ганіла. Добра хаця б тое, што не адмаўляе нерыфмаваны верш. Кажа, што вэрлібр таксама мае сваю мэлядычнасьць, рытміку і драматургію. Слушна кажа. Акрамя аднаго. Яна хоча бачыць у маіх вершах нешта падобнае на існуючыя ўзоры. І параўноўвае мае вершы з гэтымі ўзорамі. Я ж, наадварот, усімі сіламі імкнуся не патрапіць у трафарэт існуючых практык. У нас так нічога не атрымаецца. Але, прынамсі, было з кім пагутарыць пра вэрлібр!

* * *

Званіў Руды і гадзіну апавядаў пра сваю новую знаёмую. Завуць яе Сьвета. Баюся, што цяпер забудзецца на абяцаныя кружэлкі.

* * *

Трэці месяц жыву адзін без бацькоў, якія зьехалі працаваць па кантракце ў Баўгарыю. Пакінулі, бо ўзяць з сабой паўнагадовага сынка нельга. Да таго ж мушу скончыць свой тэхнікум. А там далей — войска. Такая вось пэрспэктыва на маю найбліжэйшую будучыню. Некалі школьнікам марыў пра такую вольніцу, а зараз ніякай эйфарыі. Чалавек павінен нарадзіцца вольным у вольнай краіне, бо воля — гэта не адзін у кватэры.

Зноў учора хадзіў з Рудым у карчму. Ня ведаю, чаго корэша цягне ў гэтае ўбогае месца. Відавочна, у яго разуменьні хадзіць у карчму, піць там шампан і танчыць з тамтэйшымі дзявулямі пад савецкі музон — гэта вышэйшы пілятаж. І толькі такія крутыя перцы, як мы, могуць сабе такое дазволіць. Поўная херня! Дзявулі там ясна якія. Музон — поўны адстой. Хоць хлопцы граюць жыўцом, але для адпаведнай публікі — адпаведны рэпэртуар. Шампан звычайны — іншага ў нашай краіне для простых грамадзянаў няма. Яго можна выпіць у іншай, больш камфортнай абстаноўцы, з больш прыстойнымі прадстаўнікамі супрацьлеглага полу. Карацей, ня ведаю, чаго я цягаюся за Рудым у гэты адстойнік "крутых перцаў", які называецца "Вясна". А зь іншага боку, больш і няма куды пайсьці. Хіба што на танцы ў ДК. Але і там мы бываем рэгулярна. Трэці тыдзень, кожную суботу, знаёмлюся на танцах з новай дзяўчынай, праводжу яе дадому, і на гэтым усё сканчваецца. Мне хапае адной гадзіны шчырых споведзяў у пад'ездах. Блін! Прыстанак шэрых пігмейчыкаў. Канцавая станцыя. Ультэ матуле.

* * *

Учора бачыў на танцах Яе. Яшчэ школьнікам закахаўся. Яна працавала ў "Культтаварах" у аддзеле грампласьцінак. Нейкі час я ледзь ні штодня езьдзіў да яе па кружэлкі. Па паўгадзіны чытаў невялікія сьпісы таго, што ёсьць у продажы. Самае цікавае выкрэсьлівалася з тых сьпісаў імгненна. Па-мойму, яшчэ да прывоза тавару ў краму. А пасьля перапрадавалася ў некалькі разоў даражэй. Але мяне гэта асабліва не турбавала. Галоўнае было пабачыць яе. Паназіраць, як яна абслугойвае кліентаў, пачуць яе голас. Была ў ёй некая таямніца. Ня ведаю, як гэта і патлумачыць. У зграбных рухах, у магічнай глыбіні яе вачэй, у нейкай прыроднай нетаропкасьці, немітусьлівасьці. У нейкай завершанасьці і неўсьвядомленай, надзеленай ад прыроды, годнасьці. Бо наўрад ці яна ўяўляла сабой нейкую каралеўну прыгажосьці ці зорку Галівуду. Яна папросту такой нарадзілася.

І ўсе гэтыя даўнія пачуцьці ўсплылі як субмарына, што знаходзілася некалькі гадоў у глыбакаводным аўтаномным плаваньні. Дзяўчына, я ведаю, жыве ў іншым, амаль на супрацьлеглым канцы горада, мікрараёне, і раней у нашым раёне, з досыць кепскай рэпутацыяй, я яе ня бачыў.

Я так і не насьмеліўся запрасіць дзяўчыну на танец.

2.

Нас везьлі на вёску ў старым "пазіку". Такім ста-рым, што нават калі ён спыняўся, у ім усё адно працягвала калаціцца кожная жалязяка. Мае асноўныя прыяцелі Руды і Толік неяк адкруціліся ад гэтай сельскагаспадарчай павіннасьці. Я сядзеў побач з Чукам: ён сам падсеў да мяне і пачаў надакучваць рознымі аповедамі і роспытамі. Чук быў не мясцовы, з Баранавічаў, таму імкнуўся як найхутчэй асябрыцца. Мяне ж гэтая праблема абсалютна не цікавіла і я ня сьпяшаўся адкрывацца кожнаму прыліпалу. Варта аднак прызнаць, што Чук быў ці не з найлепшых маіх аднагрупнікаў — займаўся спортам і, у адрозьненьне ад мяне, меў фотагенічны торс. Гэтым яго добрыя якасьці не абмяжоўваліся. Чук, да таго ж, любіў чытаць, быў фанатам фантастыкі. Я часта бачыў у ягоных руках кнігі Стругацкіх і Булычова. Карацей, ён быў някепскім хлопцам. Зь ім можна было пагутарыць і ўвогуле мець нешта агульнае.

Але ў той момант мне не хацелася ніякіх гутарак. Я згадваў учорашнюю выпадковую сустрэчу зь Ёю. Зноў пачалі ажываць відзежы, якія амаль два гады знаходзіліся ў анабіёзе. Такія клясычныя для хлопчыка-аўтсайдэра мроі, у якіх прысутнічаюць цуды і дзіўныя прыгоды. Мяне гэта злавала, бо ніякі я ня хлопчык-аўтсайдэр і сам магу сабе арганізаваць цуды. Аднак відзежы былі такімі ліпучымі, што я не даваў рады выкінуць іх з галавы.

"Так і ня здолеў запрасіць яе на танец! — казаў сам сабе з дакорам. "Не, ну, цікава, і дзеля чаго я мусіў яе запрашаць? Каб апавесьці пра свае дзіцячыя трызьненьні?"

Гарачую дыскусію наўрад ці выпадала абмінуць. Я павінен быў сфармуляваць для сябе нейкія тлумачэньні.

— Усё вельмі проста: калі яна табе падабаецца, дык мусіў запрасіць і пазнаёміцца.

— Слова падабаецца тут наўрад ці падыходзіць. Я пакуль ня ведаю, што гэта такое. Я быў ачараваным ёю школьнікам. Зараз я іншы, я вырас. Яна, відавочна, старэйшая за мяне на некалькі гадоў. І калі ня мае мужа, дык кавалера мае абавязкова. Таму навошта гэтыя заляцаньні?

— Ты шукаеш апраўданьне сваёй слабасьці і нерашучасьці?

— Ты хочаш сказаць: галоўнае — перамога, любымі сродкамі? Нават калі мэта — проста цялесны юр. Так, згодны, была мара, былі дзіцячыя трызьненьні. Але ўсё прамінула. Зараз ёсьць рэальная сытуацыя. Дзяўчына і папраўдзе чароўная, але гэта каралеўна не з маёй казкі.

Пазік так скаланула на выбоіне, што я падскочыў на добрых паўмэтры над сядзеньнем. Гэты палёт вярнуў мяне да рэальнасьці... Маю тэхнікумаўскую групу везьлі ў калгас на бульбу. Такім чынам, я на месяц выбіваўся са сваёй звыклай жыцьцёвай каляіны. У пляцаку ляжаў прыймач ВЭФ, і толькі на яго адзінага было спадзяваньне.

— Ведаеш, Кір ужо на сёньняшні вечар плянуе мерапрыемства, — сказаў мне паўшэптам Чук.

Я павярнуў галаву назад, дзе Кір, аматар чукотак і камчатак, сядзеў на апошнім сядзеньні ў атачэньні сваёй гамарыльлі. Гамарыльля штосьці горача абмяркоўвала. Няцяжка было здагадацца, што абгаворваліся акалічнасьці выпіўкі за прыезд. Удзельнічаць у п'янцы не было ніякага жаданьня. Але й адмовіцца ад калектыўнага мерапрыемства — не дыпляматычна. Трэба было папрысутнічаць хаця б на разагрэве.