Дзіўна страляць, калі вораг ня робіць тое ж самае ў адказ.

Рота спынілася на адпачынак. Наперадзе мы мусілі пераадолець бойкую аўтатрасу. Намкамузвод загадаў мне і яшчэ траім выйсьці наперад са сьцяж

камі і ў патрэбны час перапыніць рух на шашы, каб рота змагла бясьпечна перайсьці на другі бок.

Мы ўчатырох бегам пашыбавалі ў кірунку няспыннага аўтамабільнага гуду. За сьпінамі пагойдваліся аўтаматы.

Шаша мне была знаёмая, я дзясяткі разоў праяжджаў тут з бацькам на нашым легкавіку. Мне нават закарцела, каб нехта пазнаў мяне. Такога дарослага, у вайсковай форме, ботах, пілётцы, з аўтаматам за плячыма. Вунь той, глядзіце, гэта ж Барысаў сын старэйшы. Во як хутка вырас, ужо служыць з аўтаматам, глядзі як ладна на ім сядзіць форма, пакруглеў на дзяржаўнай кашы. І будуць увечары пераказваць гэтую навіну іншым. Усе ў родным горадзе даведаюцца, што сёньня ранкам Барысаў сын з аўтаматам спыняў рух на маскоўскай шашы.

Хоць была раніца, але на дарозе быў актыўны рух. Я з Гусаком, здаровым, высокім менчуком, які на твары меў заўжды пануры выраз і з тае прычыны быў вельмі падобны на клясычнага кіношнага эсэсаўца, перайшоў на другі бок шашы. Там узышлі на невялікі пагорак і паселі на траву, паклаўшы аўтаматы на калені. Прыемна грэла ранішняе сонейка. Цікава было назіраць за цывільнымі аўтамабілямі, за людзьмі, якія сядзелі ў іх. Шаша зьяўлялася ўжо іншай тэрыторыяй, на якой мы былі гасьцямі.

Сонца прыпякала, рабілася ўсё гарачэй. А роты ўсё не было бачна. Гусак закасаў рукавы гімнасьцёркі і павесіў аўтамат на шыю. Ну выліты эсэсавец. Ён дастаў хлебную корку з кішэні і пачаў яе апэтытна смактаць. Яму не хапала толькі губнога гармоніку. Гэты пахмурны менчук мяне заўжды раздражняў. Нейкай сваёй тупасьцю. І голас у яго быў адпаведны, і сьмяяўся ён, здаралася і такое, неяк па-першабытнаму, без удзелу цывілізацыйнай іроніі і самаіроніі.

Гусак устаў і пайшоў бліжэй да дарогі, нібыта ён хацеў нешта разглядзець, да нечага дакрануцца. Выглядаў ён імпазантна. Гімнасьцёрка напалову расшпілена і вонкі вытыркалася "вата" ніжняй бялізны, сьпераду за папругай уторкнута пілётка, з кожнай халявы ботаў тырчэла па чырвоным сьцяжку. І самае галоўнае: на шыі ваяўніча вісеў аўтамат. Гусаку не цярпелася перакрыць шашу.

* * *

Нечакана для мяне на стадыёне сабралася багата людзей. Прынамсі, трыбуна насупраць аркестру, што вышыхтаваўся ў адмысловую калёну на бегавой дарожцы, была паўнюткая. Летняя сьпёка ператварала ўсю дзею ў расплывісты відзеж. Хацелася піць.

Аркестр граў вайсковыя маршы. Нібыта запрашаючы ўсіх прысутных прайсьціся па вуліцах горада святочнай дэманстрацыяй. Але па сцэнару мерапрыемства ніякай дэманстрацыі заплянавана не было. Толькі ўрачыстасьць на стадыёне "Дынама".

Недзе з тыдзень нас муштравалі на маленькім стадыёнчыку правінцыйнага гарадка. Пад музыку мы рабілі фігуры зь вялікімі шастамі. Амаль як на адкрыцьці якой-небудзь летняй Алімпіяды.

Фігура першая, фігура другая, трэцяя, чацьвертая...

Такія калектыўныя паказы найлепш атрымліваюцца, напэўна, у кітайцаў. Бездакорна, як гэта могуць зрабіць хіба што запраграмаваныя робаты. Некаторыя з нас сёння ўпарта блыталіся ў фігурах, нават больш прыкметна, чым на генэральным праглядзе. Напэўна, збоку гэтая неспрактыкаванасьць выглядала камічна. Хаця, магчыма, публіцы ня вельмі тое кідалася ў вочы. Бо блытанік хуценька выпраўляўся, і праз якіх пару сэкундаў агульны малюнак фігуры пазбаўляўся хібаў.

Бесьперапынна граў духавы аркестр. З усёй гурмы музыкаў я абраў сабе для назіраньня дзядзьку зь вялізнай трубой, якая, нібыта гіганцкі пітон, абкручвала яго тулава. Труба рытмічна пагойдвалася ў рытмах музыкі. Мне чамусьці яна больш нагадвала не музычны інструмэнт, а якісь касьмічны скафандар. Падумалася, такая вялікая труба прыдатная хіба толькі для аркестра, для калектыўнага граньня, а нейкая маленькая флейта можа граць сольна.

Трыбуны стракацелі рознакаляровым паркалем і бавоўнай. Летам заўжды больш колераў. І так шмат дзяўчат. Увогуле, для іх сёньня было выключнае відовішча: сотні хлопцаў у спартовых майтках прысядалі і зноў выпростваліся з алюмініевымі шастамі ў руках. Я асабіста такога ніколі ня бачыў, ну хіба ў кінахроніцы 20-30-х гадоў.

Мы скончылі "фэхтаваць" шастамі. Сышлі з газону футбольнага поля. Перастаў граць аркестр. Той дзядзечка зь вялізнай трубой зьняў зь сябе свой інструмэнт-"скафандар" і паклаў перад сабой на траву. Затым зрабіў колькі крокаў у бок трыбуны і моцна выгукнуў:

— Дзе вашыя бела-сінія сьцягі?

Трыбуна ці то абуральна, ці то пахвальна адказала яму моцным гулам.

Пры чым тут бела-сінія сьцягі, падумалася мне. Але згадаў, што мы на стадыёне "Дынама", а ў гэтага спартовага клюба і сапраўды сьцяг бела-сініх барваў.

Кожны, хто сядзеў у кодабу грузавіка, трымаў на каленях картонную скрыначку з сухпайком. Вайсковым ЗІЛам нас развозілі па пастах. Машыну моцна кідала на лясных дарожках-сьцежках у бакі, і мы, маладыя салдацікі, сядзелі па пэрымэтры кодабу, трымаючыся рукамі за борт.

Падчас баявых стрэльбаў перакрываліся ўсе дарогі, што вялі на палігон. Дзеля гэтага нас і развозілі па адмысловых "кропках". Нечакана мне пашанцавала: выдаўся проста цудоўны пост, лепшага цяжка й вымысьліць: лясная дарога вынырвала з хваёвага бору, далей пятляла па хмызняках і выскоквала на палігонны прасьцяг. Якраз на беразе невялікай рачулкі і быў мой пост. Праўда, слова "пост" гучыць задужа сур'ёзна для гэтага аб'екту. Ён уяўляў сабой мэталёвы шлягбаўм, пафарбаваны ў белы колер з чырвонымі палоскамі. Мы павінны былі пільнаваць дарогу і нікога не прапускаць у бок палігону.

Зноў у напарнікі трапіўся Гусак, што было адзінай непрыемнасьцю ў гэты сонечны ліпеньскі дзень.

Дзень у раю. Гучна сьпявалі птушкі. Апантана стракацелі конікі. Над галавой праносіліся матылі і стракозы, ледзь не дакраналіся крылцамі абстрыжанай галавы.

Пару месяцаў таму падобны дзень мала чым адрозьніваўся б ад іншых. Такіх сустрэчаў з прыродай у мяне было сотні. Былі і значна лепшыя: з добрымі кампаніямі, прыемнымі прыгодамі і фантастычнымі краявідамі.

Але ў раю я быў толькі аднойчы. У гэты дзень.

Я ляжаў на траве і глядзеў у неба. Слухаў птушак і бегаў за матылямі. Скупнуўся ў рачулцы і схадзіў у бор пачаставацца чарніцамі, а на ўскрайку леса знайшоў крыху суніц.

Было ўсё так знаёма. Як у родным доме. І яшчаркі, што грэліся на сьцежках, распластаўшыся пад сонцам. І невялічкія рыбкі ў рачулцы. І шчаўе на лузе. І лічылка зязюлі. І промні сонца праз шаты дрэваў.

І добра, што напарнікам аказаўся Гусак. Ён адразу умалоў амаль усю сваю скрынку сухпайка: галеты і дзьве бляшанкі тушонкі, ды заваліўся спаць у цяньку. Ён мне не замінаў.

Нечакана з боку палігона пачулася страляніна. Засакаталі аўтаматы, гучна бухнулі танкі. Гэтыя гукі я ўжо добра адрозьніваў. Але і яны мне не заміналі. Нібыта хтосьці з суседзяў глядзеў кіно па тэлевізары, гук якога пераадольваў сьцены, час і іншасьветы.

Ніхто на нашай дарозе так і не зьявіўся. Адну сваю бляшанку тушонкі я аддаў Гусаку. Ён сьвяціўся ад шчасьця.

У кішэні маёй гімнасьцёркі яшчэ доўга ляжаў прыгожы каменчык, які я знайшоў на беразе рачулкі. У выглядзе сэрцайка.

Зьлева сакатаў кулямёт. Неяк насьцярожана. Кароткімі чэргамі. Нібыта нешта намацваў.

Стралялі з роты выведкі. Гук стрэлаў рабіўся то больш, то менш гучным. Як быццам бы нехта бязладна круціў настройку гуку.

Страляюць з БТРу, здагадаўся я.

Камандзір роты дакрануўся да майго пляча. Я ўскочыў і трушком пабег на баявы рубеж. За сьпінай боўтаецца кайстра з боекамплектам да гранатамёту. Зброю трымаю ў руках перад сабой. На баявым рубяжы кладуся на зямлю перад невялічкім грудком пад вуглом да лініі атакі, як таго патрабуе статут гранатамётчыка, каб не апаліць сабе ногі. Дастаю з кайстры гранату і зараджаю гранатамёт. Цяпер трэба пачакаць, калі ўздымецца фанэрны зялёны танк і пасунецца ў бок узьлеску.

Вось і танк зьявіўся. Здымаю гранатамёт з засьцерагальніка і пачынаю цэліцца. Бачу, як па прыцэльнай плянцы пабег мураш. Танк сунецца нясьпешна, таму яго лёгка злавіць на мушку. Плаўна націскаю спускавы кручок. Гранатамётны выстрал паслухмяна кладзецца на зададзеную траекторыю. Бачу, як мая паветраная тарпеда валіць фанэру. Граната камулятыўная, без выбуховай начынкі, таму яна толькі тараніць мішэнь і не ўзрываецца. Стаўлю сваю "дудку" зноў на засьцерагальнік. З кайстры за плячыма дастаю яшчэ адзін выстрал. Зараджаю гранатамёт. Зноў чакаю "танка". Гэтым разам ён вынырнуў у іншым месцы — бліжэй да хмызьняку. Я не даю яму доўга "дратаваць" родную зямлю і валю сволач новым стрэлам. Граната тараніць танк, чапляючы за бутафорскую вежу, і ляціць далей у хмызы. Падымаюся і сьпехам вяртаюся на зыходную пазыцыю. Камандзір ляпае па плячы і хваліць за трапныя стрэлы. Камроты невялікага, амаль аднаго са мной роста, і гэта нас неяк збліжае. Прынамсі, я адчуваю, што ён мне сымпатызуе.

Гучыць сыгнал адбою стрэльбаў. Камроты ідзе да вышкі назіраньня. Я ляжу сьпінай на траве і гляджу ў неба. Неба чыстае-чыстае, сіняе-сіняе. Недзе высока гучыць жаўрук. Надвор'е гарачае і сухое. Камроты кажа, лепш сьпёка і сухмень, чым дождж і гразюка.

Камандзір вяртаецца і паведамляе, што сёньня стрэльбаў больш ня будзе. Мой другі стрэл падпаліў хмызы. Тушыць агонь не выпадае, бо там могуць быць неразарваныя снарады. Таму трэба пачакаць, пакуль тая невялікая выспачка сухой травы выгарыць дарэшты. З гэтай праблемай павінны разабрацца службы палігона.

І сапраўды з боку хмызоў пачаў падымацца дым.

Таварышы са ўзвода ўдзячна ляпаюць мяне па плячы — сёньня нечакана атрымалі выходны. У частку вяртацца нельга, каб не трапіць пад выпадковую гарачую палкоўніцкую руку. Таму рота адыходзіць да ўзьлеска на адпачынак.

Я дастаю з нагруднай кішэні паперу і пачынаю пісаць лісты. Мушу адказаць на тры, якія атрымаў учора.